Dünya genelinde her geçen gün daha fazla kız çocuğu okula gidip eğitimine devam edebilse de veriler 18 yaşın altındaki 1,1 milyar kız çocuğundan 32 milyonunun ilkokula, 29 milyonunun ise orta öğretime devam edemediğini, yaşam boyu başarı için gerekli olan bilgi birikimi, yetenek ve iş alışkanlıklarını kazanmaktan mahrum bırakıldığını gösteriyor.

Türkiye, Kanada ve Peru tarafından yapılan girişimler sonucunda, kız çocuklarına karşı ayrımcılığın önlenmesi ve onların insan haklarından tam ve etkili bir şekilde yararlanmalarını sağlamak amacıyla 11 Ekim, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu tarafından 2012 yılından bu yana "Dünya Kız Çocukları Günü" olarak kutlanıyor.

BM verilerinden derlediği bilgilere göre, son dönemde uluslararası toplum, kız çocuklarının yaşamını erken dönemden itibaren düzeltmede önemli ilerleme sağlasa da özellikle orta ya da düşük gelir düzeyinde olan ülkelerde yaşayan kız çocukları ve genç kadınlar cinsiyet ayrımcılığı, yoksulluk ve diğer dezavantajlara göğüs germek zorunda kalıyor.

BM başta olmak üzere uluslararası kuruluşlar ve hükümetler, evlilik beklentileri, hamilelik riski, şiddet, kaliteli eğitimin önündeki engeller gibi kız çocuklarının yaşamını sınırlayan ve gerçek potansiyellerine ulaşmalarını önleyen unsurları ortadan kaldırmayı hedefliyor.

"Her 5 kızdan 1'i 18 yaşından önce anne oluyor"

BM Çocuklara Yardım Fonu'na (UNICEF) göre, her yıl 12 milyon kız çocuğu 18 yaşından önce evlendiriliyor. Dünya çapında her 5 kız çocuğundan 1'i 18 yaşından önce anne oluyor.

UNICEF, küresel çapta kız çocuklarının yemek ve temizlik yapmak, aile üyelerinin bakımı ile ilgilenmek, su taşımak gibi ev içi hizmetleri yapmaya çok erken yaşta başladığını ortaya koyuyor. Ev işlerinin yükünü kız çocukların daha fazla üstlendiğini ortaya koyan veriler, 5-9 yaş arasındaki kız çocuklarının ev işlerini yaşıtları olan erkek çocuklara göre 30 kat daha fazla üstlendiğini gösteriyor.

Yaşları büyüdükçe kız ve erkek çocuklar arasındaki bu uçurum artıyor. Yaşları 10-14 arasındaki kız çocukları, yaşıtlarına göre günde yüzde 50 oranda daha fazla ev işleri ile uğraşıyor.

Dünya çapında 32 milyon kız çocuğu ilkokula gidemiyor, 29 milyon kız çocuğu da orta öğretime devam edemiyor. Orta öğrenime devam konusunda cinsiyetler arası farkın en çok görüldüğü yer ise her 100 erkek çocuğa karşın 79 kız çocuğunun orta öğrenim gördüğü Batı ve Orta Afrika.

Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla evlilikler kız çocuklarında çok yüksek

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women), Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), Türkiye'de çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklerin önlenmesine yönelik ilgili kurumların kapasitenin güçlenmesine destek olmak ve soruna etkili yanıt verebilecek bir müdahale mekanizmasının kurulmasına katkı sağlamak amacıyla "Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evliliklerin Önlenmesi Birleşmiş Milletler Ortak Programı"nı yürütüyor.

Bu tür evliliklerin ardında yoksulluk ve ekonomik güvencesizliğin, kaliteli eğitime erişememenin, kadına ve kız çocuklarına yönelik şiddetin, çatışma ve insani kriz durumlarının ve sosyal normların yattığını ortaya koyan programa göre, bu evliliklerin yüksek sağlık riskleri, ciddi sağlık sorunları, sosyal izolasyon ve kısıtlama, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet ve eğitim başta olmak üzere çocuk haklarının ihlali gibi olumsuz sonuçları bulunuyor.

Bu yıl UNFPA tarafından hazırlanan "Sağlık Çalışanlarına Yönelik Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evliliklerin Önlenmesi Eğitim Uygulama Rehberi"ne göre, dünya genelinde yaklaşık 650 milyon kız çocuğu ve kadın 18'inci yaş gününden önce evlendirilmiş durumda. Buna göre, halihazırda her 5 kız çocuğundan biri evli.

Türkiye'de ise 10-19 yaş arası nüfus yaklaşık 13 milyon ve ülke nüfusun yüzde 16'sını ergen nüfus oluşturuyor. Türkiye'de geçen yıl resmi olarak kayıtlara geçen evliliklerin yüzde 16,7'si, evli kadınların yüzde 15'i 16-19 yaş grubundan. Bu yaş grubunda evlenenlerin yüzde 90'ını kız çocukları, yüzde 10'unu ise erkek çocukları oluşturuyor.

"Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evliliklerin Sağlık Riskleri ve Sonuçlarına Çok Sektörlü Yaklaşım Raporu"na göre ise, dünya genelinde her yıl 15 milyon kız çocuğu 18 yaşından önce evlendiriliyor. Buna göre dünyada her 3 kız çocuğundan biri 18 yaş ve öncesinde, her 9 kız çocuğundan biri 15 yaş ve öncesinde evleniyor.

Rapora göre, dünyada en yüksek çocuk evliliği oranına sahip ülke yüzde 76 oranı ile Nijer. Nijer'i, yüzde 68 oranla Orta Afrika Cumhuriyeti, yüzde 67 oranla Çad izliyor.

Olumsuz koşullar düzeltilmezse 140 milyondan fazla çocuk yaşta evlilik olacak

UNFPA, 2011-2020 arasında 140 milyondan fazla çocuk yaşta evliliğinin olacağını ve bunların yaklaşık 50 milyonunun 15 yaşından küçük olacağını belirtiyor.

Buna göre, olumsuz koşullar düzeltilmezse çocuk yaştaki evlilikler 2030 Sürüdürülebilir Kalkınma Amaçlarına erişimde en önemli engellerden biri olacak.

Bu konuya ilişkin yürütülen çalışmalar kapsamında, UNFPA Türkiye Ofisi de ülke programında çocuk yaşta evliliklerin ve gebeliklerin önlenmesine yönelik çalışmalarını sürece aileleri ve gençleri dahil ederek sürdürüyor.